Сделать свой сайт бесплатно

Реклама

Создай свой сайт в 3 клика и начни зарабатывать уже сегодня.

@ADVMAKER@

Fizika.docx

1-Bilet 1 Jismlarning tinch yoki harakat holatini saqlash qobiliyatiga inertlik deyiladi. Jismni inertlik xossalarini saqlovchi fizik kattalik massa deyiladi. m harfi bilan belgilanadi, birligi kg. Zichlik deb, moddaning birlik hajmiga to'g'ri kelgan massasiga aytiladi. zichlik formulasi, bir￾ligi kg/m3 2 Bir yoki ikki tomoni sferik sirt bilan chegaralangan shaffof jism linza deb ataladi. Qavariq linza yorug’likni yig’adi, botiq linza esa yorug’likni sochadi. Linza markazidan fokusigacha bo’lgan masofa linzaning fokus masofasi deyiladi va F harfi bilan belgilanadi. Fokus maso￾fasiga teskari kattalik linzaning optik kuchi deyiladi va D harfi bilan belgilanadi. bir￾ligi dioptriya (1 dptr) 3 Berilgan Formula k=600 N/m F=600N/m∙0.02m=12N m=5 kg l=2 sm=0.02m a= =2.4 m/s Javob: 2.4m/s a=? 2-Bilet 1 Pechka yonidagi havo qiziganda u kengayadi va zichligi kamayadi. Arximed kuchi tasiri￾da u yuqoriga ko'tariladi. Uning o'rniga zichligi katta sovuq havo oqib keladi. Natijada isitil￾ganligi turlicha bo'lgan havo qatlamlari orasida oqim vujudga keladi. Bu hodisaga konvek￾siya (lotincha - olib kelish) deyiladi. Bu hodisa faqat gazda emas balki suyuqlikdayam bo’la￾di. Qattiq jismlarda zarralar bir joydan ikkinchisiga ko'chmaydi. Ular faqat turgan joylarida tebranib turadi. Qattiq jismlarda atomlar bir-biriga yaqin joylashganligidan issiqlikni shu tebranishlar orqali bir-biriga uzatadi. Bunday usulda issiqlikni uzatishga issiqlik o'tkazuv￾chanlik deyiladi. 2 O'z elektronini yo'qotib, ionga aylangan metall atomlari mutlaq tinch holatda turmaydi. Ular tinimsiz o'z joyida tebranib turadi. Metall o'tkazgichga elektr maydon qo'yilganda elektronlar tartibli ravishda bir tomonga harakat qilishga intiladi. Lekin ular o'z yo'lida ion￾lar bilan ta'sirlashib, energiyasining ma'lum qismini ionlarga beradi. Natijada ionlarning tebranishi ortadi. Shu tariqa tok o'tganda elektr energiya o'tkazgichning ichki energiyasiga 9-sinf Fizika fanidan imihon bilatlar javoblari ishni Bajardi: Doniyoraylanadi va o'tkazgich qiziydi. Q=J 2Rt. Q=IUt. ‘’Elektr toki ta'sirida o'tkazgichning qizishi natijasida ajralib chiqadigan issiqlik miqdori tok kuchi kvadratining o'tkazgich qarshiligiga va o'tkazgichdan tok o'tish vaqtiga ko'paytirilganiga teng’’ 3 Berilgan Formula t2=33°C T2=296 K Q=cm(T2-T1) Q=4200 ∙2kg(296K-273K)=277200 J t1=0°C T1=273 K msuv=2 kg 훌= m= =840kg 30-Bilet 훌=330 kj/kg 1 Yerning Quyosh bilan o’zaro tortishish kuchi ular massalari ko’paytmasiga to’g’ri pro￾c=4200 J/(kg∙K) m= Javob:mmuz=840kg porsional, oralaridagi masofaning kvadratiga teskari proporsional. mmuz=? Bu formula gravitatsion tortish kuchini ifodalaydi. Butun olamdagi jismlarning torti- 3-bilet shish kuchini ifodalagani uchun u Butun olam tortishish qonuni deb ataladi. Ikki jism- 1 Agar tekis o’zgaruchan harakatda jismning boshlang’ich tezligi va tezlanishi malum bo’lsa ning o’zaro tortishish kuchi ularning massalari ko’paytmasiga to’g’ri proporsional va uning harakat davomiylik vaqtda erishgan tezligini hisoblab topish mumkin. jism- ular orasidagi kavadratiga teskari proporsional. G=6.67∙10 -11N∙m2 /kg 2 . ning ixtiyoriy t vaqtdagi v tezligi uchun quyidagi ifodani hosil qilish mumkin Tinch 2 Gaz orqali elektr toki o’tishi jarayoni gaz razryadi deb ataladi. Havo orqali elektr toki holatdagi jisma a tezlanish bilan tekis tezlanuvchan harakat qilib, t vaqt davomida tezlikka o’tmaydi. Temperatura qancha yuqori, havoda shuncha ko’p ionlar hosil bo’adi. Elektr erishish, shu vaqt davomida jismni bosib o’tgan yo’li quyidagicha ifodalanadi. yoki maydon ta’sirida Ne + va Ar + ionlar kondensatorning manfiy zaryadlangan qoplamasi tomon, atomlardan ajrali chiqqan elektronlar esa musbat zaryadlangan qoplamasi to- 2 Ingliz olimi Maykl Faradey (1791−1867) 1831-yil Faradey magnit maydon yordamida o'tkaz- mon harakatlanadi. Natijadi, havodan tok o’tadi.Gazlarda elektr o’tkazuvchanlik elektr gichda elektr tokini hosil qildi. Bu hodisa elektromagnit induksiya hodisasi deb ataldi. Magnit maydonda ionlar va elektronlarning tartibli harakatidan iborat. Elektr va musbat zar￾maydonning vaqt bo'yicha o'zgarayotgan kuch chiziqlari berk o'tkazgichni kesib o'tayotganda, yadli ionlarning qo’shilishi natijasida, neytral atomlar hosil bo’lish jarayoni gazlardao'tkazgichda elektr tokining hosil bo'lish hodisasi elektromagnit induksiya deb ataladi. Bu ho- zaryadli zarralarning rekombimatsiyasi deb ataladi. disa natijasida hosil bo'lgan tok induksion tok deyiladi. «Induksiya» so'zi lotinchada uyg'otish 3 Berilgan Formula ma'nosini bildiradi. Induksion tokni hosil qiluvchi elektr maydon induksion elektr maydon t1=150°C, T=423K p1= ≈1.35∙10 5Pa deb ataladi. Agar o'ng qo'lning kaftini unga magnit kuch chiziqlari kiradigan qilib ochib, 90°ga t2=300°C, T=573K kerilgan bosh barmoqni o'tkazgich harakati yo'nalishida tutilsa, yoyilgan to'rt barmoqning p2=0.1MPa=10 5Pa Javob; p1=1.35∙10 5Pa yo'nalishi o'tkazgichda hosil bo'lgan induksion tokning yo'nalishini ko'rsatadi. p1=? 3 Berilgan Formula R=0.5mm=5∙10 -4m h=11mm=11∙10 -3m σ ρs=800kg/m3 =0.022N/m σ=? Javob: σ=0.022N/m 4-bilet 1 «har qanday mexanik mexanizm kuchdan necha marta yutuq bersa, yo'ldan shuncha marta yutqazadi» degan xulosaga kelinadi. Bunga «mexanikaning oltin qoidasi» deyiladi. Foydali ish (Af)ning umumiy ish (Au)ga nisbati bilan o'lchanadigan kattalik mexanizmning foydali ish koef￾fitsienti deyiladi: η -- foydali ish koeffitsienti (qisqacha FIK). 2 1 Tushgan nur, qaytgan nur va ikki muhit chegarasiga nurning tushish nuqtasidan o’tkazil￾gan perpendikularbir tekislikda yotadi. 2 qaytish burchagi 훾 tushish burchagi 훼 ga teng. 훼=훾 . Yorug’likni sinish qonuni 1 Tushgan nur, singan nurva ikki muhit chegarasiga nurning tushish nuqtasidan o’tkazilganperpendikular bir tekislikda yotadi. 2 Tushish burchagi sinusining sinish burchagi sinusiga nisbati berilgan ikki muhit uchun o’zgarmas kattalikdir. To’la ichki qaytish Sindirish ko’rsatkichi katta bo’lgan muhitda sindirish ko’rsatkichi 29-Bilet kichik bo’lgan muhitda yorug’lik yo’naltirilganda tgushish burchagi ma’lum burchak- 1Mexanik ish kuchning shu kuch yo’nalishida jism bosib o’tgan yo’lning ko’paytmasiga dan katta bo’lganda nur ikki muhit chegarasidan to’la qaytadi. teng. A=Fs ishni birligi J yani Joul 3 Berilgan Formula Balandlikdan erkin tushayotganda jismning ixtiyoriy vaqtdagi kinetic va potensial U=1.5kV=1500V Nu=Fv Nu=45000N∙18m/s=810000W energiyalari yig’indisi, ya’ni jismning to’liq mexanik energiyasi o’zgarmaydi. v=18 m/s Nf=ηNu/100% =729000W Ek1+Ep1=Ek2+Ep2 mexanik eneryaning saqlanish qonuni: Yopiq sistemaning to’liq F=45kN=45000N mexanik energiyasi sistema qismlarining har qanday harakatida o’zgarmay qoladi.η=90% =486A Javob: J=486A 2 O’tkazgichning ko’ndalang kesimidan vaqt birligida o’tayotgan elektr zaryadi miqdori J=? tok kuchi deb ataladi va J harfi bilan belgilanadi. Tok kuchi birligi qilib fran- 5-bilet suz fizigi Abndre Mari Amper sharafiga amper (A) qabul qilingan. Zanjirdagi tok kuchi 1 Bu holda varaqni qancha aylantirib qo'ymaylik, qo'yilgan holatida o'zgarishsiz qol- ampermetr yordamida o’lchanadi. Ampermetr elektr zanjirdagi tok kuchi o’lchanadigan ganligini ko'ramiz. Shu holatda topilgan nuqtaga jismning massa markazi deyiladi. Jismning istemolchi bilan ketma-ket ulanadi. bu nuqtasida xuddi barcha massa to'plangandek bo'ladi. Jismni muvozanat holatidan chetga 3 Kerakli jihozlar: m massali aravacha, Dinomometr, m massali yuk, g’altakli ip. chiqarilganda, uni dastlabki holatiga qaytaruvchi kuch hosil bo'ladigan muvozanatga turg'un Gorizantal stol ustida harakatlanadigan m massali aravacha olaylik. Aravachaga dino￾muvozanat deyiladi. Jismni muvozanat holatidan chetga chiqarilganda, uni muvozanat holati- mometr mahkamlab, dinomometr ikkinchi uchiga g’altakdan o’tkazilgan ipni bir uchiga dan yanada ko'proq uzoqlashtiradigan kuch hosil bo'ladigan muvozanatga turg'unmas muvo- bog’langan, Ipning g’altakdan oshib tushgan ikkinchi uchiga esa pallacha osilgan. zanat deyiladi. Jismni muvozanat holatidan chetga chiqarilganda uning holatini o'zgartiradigan Aravachaga ta’sir etayotgan F kuchni dinomometrning ko’rsatkichlariga qarav aniqlash hech qanday kuch hosil bo'lmasa, farqsiz muvozanat deyiladi mumkin. 1Pallachaga shunday yuk qo’yaylikki aravachaushlab turilganda dinomometr 2 magnit kuch chiziqlarining yo'nalishi, o'tkazgichdagi tokning yo'nalishi va o'tkazgichga ta'sir ko’rsatishi, masalan F1=0.1N bo’lsin. Aravachani s=1m masofadan qo’yib yuborsak, u etuvchi kuchning yo'nalishi o'zaro bog'liq. Magnit maydonning tokli o'tkazgichga ta'sir etuvchi bu yo’lni t1=4.5s da bosib o’tgan bo’lsin. Bu holda a=2s/t 2 formuladan aravacha olgan kuchining yo'nalishini chap qo'l qoidasidan foydalanib aniqlash mumkin. Chap qo'lning kaftini tezlanish a1=0.1 m/s 2 bo’ladi. 2 Pallachaga yuk massasini oshirib, aravachaga ta’sir unga magnit kuch chiziqlari kiradigan qilib tutib, to'rt barmoq tokning yo'nalishi bo'yicha tutib etayotgan kuchni F2=0.2N qilib olylik. Bu holda 1m yo’lni aravacha t2=3s da bosib o’t￾turilsa, 90° ga kerilgan bosh barmoq o'tkazgichga ta'sir etuvchi kuchning yo'nalishini ko'rsatadi. ganligini aniqlash mumkin. a=0.2 a ~ F O’zgaramas massali jismning tezlanishi ta.sir 3 Berilgan Formula qiluchi kuchga to’g’ri proporsional. 2 tajriba bu tajriba aravachaga ta’sir etuvchi o’z￾F=5sm=0.05m = = garmas (F1=0.1N) qoldirib, aravachaning massasini o’zgartirib boraylik. 1 Aravachaning f=4sm=0.04m massasi m1=1kg bo’lsin. Aravacha s=1m yo’lni t1=4.5 s da bosib o’tadi. bu holda arava￾d=? Javob: d=0.2m chaning tezlanishi 1-tajribadagidek a1=0.1 m/s 2 bo’ladi.2 Aravacha ustiga xuddi shun- 6-bilet day boshqa aravachani to’nkarib qo’yaylik. Bunda aravacha massasi m2=2kg bo’ladi. 1 Yuza birligiga tik ravishda qo'yilgan kuchga to'g'ri keladigan fizik kattalikka bosim deyiladi. Aravacha 1m yo’lni t2=6.5s dabosib o’tishini o’lchash mumkin. Bu holda tezlanish p -- bosim, F--bosim kuchi, S--kuch qo'yilgan yuza. Birligi yoki Pa Paskal. Suyuqlik a2=0.05 m/s 2 bo’lishini hisoblash mumkin. m qancha marta ortsa, uning olgan a tezla-va gaz o'ziga berilgan tashqi bosimni hamma tomonga o'zgarishsiz uzatadi. Og'irlik kuchini nishi shuncha marta kamayadi. ya’ni a O’zgarmas kuch ta’sirida jismning olgan hisobga olmaganda, suyuqlik yoki gaz zarralarining idish devorlariga bergan bosimi hamma tezlanishi jism massasiga teskari proporsional. bu tajribalardan ko’rinadigi a= . yo'nalishda bir xil bo'ladi. p1=p2 tok kuchiga hamda vaqtga to’g’ri proprsionaldir. m= yoki Jt F=Faradey doimiysi. 2 Quyosh va uning atrofida aylanib yuruvchi barcha osmon jismlari birgalikda Quyosh Moddaning elektrokimyoviy ekvivalentligi shu moddaning molyar massasiga to’g’ri pro￾sistemasini tashkil etadi. Quyosh sistemasida 8 ta sayyora va ular atrofida aylanib yuruv- porsionaldir, valentligiga esa teskari proprsionaldir. k= . chi 100 dan ortiq tabiiy yo’ldoshlar, mayda osmon jismlari bo’lgan 40 mingtagacha asteroid- 3 Berilgan Formula lar, 2 mingga yaqin kometalar va boshqa turli xildagi osmon jismlari mavjud. 1-Merkuriy =45° yo’ldoshi yo’q, 2-Venera yo’ldosh yo’q, 3-Yer yo’ldoshi Oy, 4-Mars yo’ldoshi 2ta, 5-Yupiter =60° n21= =0.75 yo’ldoshlari 50 taga yaqin,6-Saturn yo’ldoshlari 30taga yaqin, 7-Uran yo’ldoshlari 15 ta, n21=? Javob: n21=0.75 8-Neptun yo’ldoshlari 2ta va oxirgisi Pluton lekin uni asteroid deb kelishib olindi 28-Bilet 3 Berilgan Formula 1Har qanday takrorlanuvchi harakatga tebranma harakat deyiladi. 1sekund davomidagi M=1800kg 3m/s 2 tebranishlar soniga tebranishlar chastotasi deyiladi. v harfi bilan belgilanadi. birligi (Hz) t=10s Odamni qulog’I 16Hz dan 20000 Hz gacha bo’lgan tovushlarni eshita olad. 16 Hz dan v=30m/s F=ma F=1800kg∙3m/s 2=5400N kichik tovushlar infratovush va 20000 Hz dan kattalarini ultratovushlar deyiladi. Aniq bir F=? Javob: F=5400N chastotali tovush chiqaradigan asbobga kamerton deyiladi. tovushni kuchaytirib beruvchi 7-Bilet quticha resonator deyiladi. Tovushni qabul qilish uchun maxsus mikrofonlar yaratilgan.1 Vaqt birligida bosib o’tilgan yo’lga teng bo’lgan kattalik tezlik deyiladi. Jismning Tovushni havodagi tezligini birinchi marta 1636 yilda fransuz M.Mesen o’lchagan. To￾tekis harakatidagi tezligi jism bosib o’tgan yo’lning shu yo’lni bosib o’tish uchun ketgan vushning 20°C dagi tezligi 343 m/s yoki 1235 km/soat gat eng. suyuqlikda bu tezlik 1440 vaqtga nisbati bilan aniqlanadi. Tezlikni birligi m/s. Harakat davomida jism tezligi o’zgaruv- m/s ni tashkil qiladi. Qattiq jismlarda tovushni tezligi eng katta bo’ladi. Masalan Aluminiy chan bo’lsa, bunday harakat notekis harakat deyiladi. s= o’rtt. 6260 m/s, Temir 5850 m/s, Oltin 3240m/s. 2 Ionlar orasida Kulon kuchi tufayli vujudga keladigan kimyoviy bog'lanish ionli bog'lanish 2 Suyuqliklarda molekulalari erkin harakat qila olmaydi. Gazlardan farqli ravishda suyuq￾deb ataladi. Suyuqlikda ionlarga ajraladigan va shu sababli elektr tokini o'tkazadigan moddalar liklar o’z hajmini saqlaydi. Bug’lanish jarayonidagina suyuqlikning sirtidan ayrim moleku￾elektrolitlar deb ataladi. Suyuqlikka elektrolitni solib manba lampa va kalitni ulasak lampa lalar uchib chiqadi. Sirt taranglik suyuqlikning sirt qatlamidagi molekulalarning suyuqlik yonmidi suvga osh tuzi NaCl solib kalitni ulasak lampa yonadi bunga sabab Na−e=Na + Cl+e=Cl - ichidga yo’nalgankuchlarning mavjudliligi tufayli hosil bo’ladi. F=σl. Suyuqlikning ingich￾ajralib ketadi. ka naychalarda- kapillarda keng idishdagi sathiga nisbatan ko’tarilishi yoki pasayishi 3 Berilgan Formula kapillar hodisa deb ataladi. ρhπr 2g=2σπr yoki h . T=300K U= NkT N=6.02∙10 23mol - ∙2mol=12.04∙10 23 3 Berilgan Formula v=2mol N=NAv U= ∙12.04∙10 23 ∙1.38∙10 -23 ∙300(J)=7476.84J l=500km=5∙10 5 U=? Javob: U=7476.84J S=10mm2=10 -5m2 R=p R= 1400Ω 8-Bilet J=10mA=0.01A U=JR U=0.01A∙1400Ω=14V 1 O'zlaridan yorug'lik chiqaradigan jismlar yorug'lik manbalari deb ataladi. Quyosh, yulduzlar p=2.8∙10 -8Ω∙m , chaqmoq, shimol yog'dusi, yaltiroq qo'ng'izlar, ayrim baliqlar, chirindilar yorug'likning tabiiy U=? Javob: U=14V manbalariga kiradi. Inson aralashuvi bilan hosil qilinadigan yorug'lik manbalariga sun'iy man￾balar deyiladi. Yer va Quyosh oralig'iga Oy tushib qolsa, Oy Quyoshdan keluvchi nurlarni to'sib qoladi. Shunda Quyosh tutilishi ro'y beradi. Yer va Oy harakati davrida Oy va Quyosh oralig'iga Yer tushib qolsa, Oy tutilishi ro'y beradi 2 vRT Ideal gaz holatining tenglamasi gazning massasi, gan holda, simobli idishga tushiriladi.barmoq olinganda shisha naydagi simobning bir qis￾bosimi, hajmi, va temperaturasi orasidagi bog’lanishni ifodalaydi. Berilgan gazning birorta mi to’kiladi. Nayning yuqori qismida havosiz bo’shliq qolib, to’kilmagan qismining baland￾makroskopik parametri o’zgarmas bo’lganda qolganlari orasidagi bog’lanishni tavsiflaydigan ligi taxminan 760mmbo’ladi. Hozir kunda 0°C da turgan balandligi 760mm bo’lgan simobjarayon izojarayon deb ataladi. pV=cosnt izotermik jarayon, izobarik jarayon ustunining bosimi normal atmosfera bosimi sifatida qabul qilingan. Atmosfera bosimi o’l￾izoxorik jarayon chaydigan asbobga barometr deyiladi 3 Berilgan Formula 2 A=JUt Elektr tokining ma’lum vaqtda bajargan ishi tok kuchini kuchlanishga va shu vaqt￾m=0.5kg Ep=mgh ga ko’paytirilganiga teng. Elektr toki bjargan shining asosiy birligi- vatt∙sekund(W∙s) Joul(J) Ek=80J Ek1=Ek Ek1=80J J=30J Zanjirning kuchlanishi bir volt bo’lgan qismida bir amper teng bo’lgan tokning bir sekund. h=10m Ep=0.5∙10∙10(J)=50J davomida bajargan ishiga bir vatt∙sekund deb ataladi. Sarflangan elektr energiya miqdori Ek1=? Ep=? Javob: Ek1=30J Ep=50J jihatdan elektr tokining bajargan ishiga teng. E=JUt. Elektr tokining birlik vaqt ichida 9-Bilet bajargan ishi elektr tokining quvvati deb ataladi. P=JU. Bir vat deb, zanjirning kuchlanishi 1 Yopiq sistemaning biror qismi biror tezlik bilan harakat qilsa, sistemaning qolgan qismi bir volt bo’lgan qismida kuchi bir amper bo’lgan tok’ning quvvatiga aytiladi. birligi (W) vat. unga qarama qarshi yo’nalishda harakatga keladi. Vujudga kelgan bunday harakat reaktiv 3 Berilgan Formula harakat deyiladi. Reaktiv kuch tasirida harakatlanadigan kosmik uchish apparati raketa m=1t=1000kg a a= m/s 2 deb ataladi. 4 qismda iborat 1-kabina 2-yoqilg’I va uchirish jihozlar 3-yoqig’i yonish kame- F=500N rasi 4-gaz reaktiv soplo. Soplo gaz oqimining tezligini oshiradi. mgvg + mrvr=0 t=30s s s= 2 Zanjirning biror qismi orqali 1 kulon zaryad o'tganida bajariladigan ish zanjirning shu qismi s=? Javob: s=225m uchlari orasidagi elektr kuchlanish deb ataladi va U harfi bilan belgilanadi. . Kuchla- 27-Bilet nish birligi qilib, tok manbayining ixtirochisi Alesandro Volta sharafiga volt (V) qabul 1 Pufak sharchadan otilib chiqayotgan havo oqimi orqa tomonga harakat qilsa, uning aks qilingan. Amalda kuchlanishning millivolt (mV) va kilovolt (kV) kabi birliklari ham qo'l- tasiri natijasida pufak shar oldinga harakat qiladi. Reaktiv dvigatel hamshunday ishlay-laniladi. Bunda 1 V = 1000 mV, 1 kV = 1000 V. di. Dvigatelning yongan orqaga otilib chiqsa, dvigatelning o’zi oldinga harakat qiladi. 3 Berilgan Formula Bundan qariyb ming yillar oldin prox dvigatell ixtiro qilingan Ular hozirda yoqilg’I dvigatel h1=68sm=0.68m h2= =0.04m deb ataladi. Porox ko’mir oltingugurt va selitra aralashmasidan iborat. Selitrada yonish ρk=800kg/m3 uchun zarur bo’lgan kislarod bor. Bunday dvigatellar harbiy va raketalarda o’rnatilgan. ρsim=13600kg/m3 Javob: h2=4 sm Reaktiv dvigatellarining ayrimlarida atrofdagi havodan foydalaniladi. Uni havo reaktiv h2=? dvigateli deyiladi. Havodan foydalanmaydiganlarini raketa dvigateli deb ataladi. XX asr- 10-Bilet ning 40-yillarida olimlar suyuq yonilg’I reaktiv dvigatelni yaratdilar. 1 Tezlik deb vaqt birligi ichida bosib o'tilgan yo'lga aytiladi. Agar biror jism harakati da- 2 Elektrolitdan tok o’tayotganda elektrodlarda modda ajralib chiqish hodisasi elektroliz vomida bir xil tezlik bilan harakatlansa yoki istalgan teng vaqtlar ichida birday masofani deb ataladi. Eletroliz vaqtida elektrodlar ajralib chiqqan moddaning massasin elektrolit￾bosib o'tsa, bunday harakatga tekis harakat deyiladi. Tezligi harakat trayektoriyasining dan o’tgan zaryadning miqdoriga to’g’ri proporsionaldir. m=kq, m=kJt. Elaektroliz vaqti￾turli qismida turlicha bo'lgan harakat notekis harakat deyiladi. da elektrolitda ajralib chiqadigan moddaning massasi shu moddaning molyar massasiga 2 Magnit atrofida maydon mavjuddir. Bu maydon magnit maydon deb ataladi. Magnit maydonda temir qirindilari joylashgan chiziqlar magnit kuch chiziqlarini bildiradi. Tabiiy 25-Bilet magnit uzoq vaqt ta'sir ettirilganda magnitlangan po'lat bo'laklari sun'iy magnitlar deb ata- 1 F1=-F2Nyutonni uchinchi qonuni aks tasir qonunidir. O’zaro tasirlashuvchi ikki jism bir￾ladi. O'zining magnitlangan holatini uzoq vaqt yo'qotmaydigan jism doimiy magnit yoki biriga miqdor jihatdan teng va bir to’g’ri chiziq bo’yicha qarama-qarshi tomonlarga yo’nal￾oddiygina qilib magnit deb ataladi. Xossalari Magnit turli qismlarining tortish kuchi har xil gan kuchlar bila tasirlashadi. kelib chiqishi JIsmlarning o’zaro tasiri vaqtidagi olgan tezla￾bo'lib, uning chekka uchlari − qutblarida tortish kuchi eng kattadir. Magnit ikkita – shimoliy nishlari jismlarning massalariga teskari proporsional bo’lib, ular o’zaro qarama-qarshi va janubiy qutbga ega, Turli nomli qutblar bir-biriga tortiladi, bir xil nomli qutblar esa bir- yo’nalgan. m1a1=m2a2 biridan itariladi. Bir qutbli magnitni hosil qilib bo'lmaydi. Kuchli qizdirilganda tabiiy magnit- 2 Moddaning qattiq holatdan suyuq holatga o’tish jarayoni erish deb ataladi.Kristall jism￾larning ham, sun'iy magnitlarning ham magnit xossalari yo'qoladi. ning erish jarayonidagi temperaturasi shu kristallning erish temperaturasi deb ataladi. 3 Kerakli jihozlar: maxsus dinamometr, shtativ, 5 smli П shaklida bukilgan sim, sovunli suv Kristall jismning erish va qotish temperaturalari bir xil bo’ladi. Kristall jism erish jarayoni￾eritmasi, suyuqlik solinadigan idish.1 Dinamometrni yuqori halkasiga shtativni o’rnatdim 2 da tashqariga shuncha issiqlik miqdori beradi.Kristall jismning erish va qotish jarayonlari￾chizg’ich yordamida П shakldagi bukilgan simni perimetrini L ni o’lchadim 3 П shakldagi sim- ni ifodolavchi issiqlik grafiklari ustma-ust tushadi. Amorf jismlar aniq erish temperatura￾ni o’girlik kuchini F1 o’lchadim 4 sovunli suv eritmasini tayyarladim va ko’pirtirdim. 5 Dina- siga ega emas. Issiqlik berilganda amorf jismlar avval asta-sekin yumshaydi, so’ngra mometrga osilgan simni eritmaga soldim va uni pasga tomon silchitdim, simni eritmadan suyuqlikka o’ta boshlaydi. uzilish davridagi dinamometr ko’rsatkichini F2 ni yozib oldim. 6 F=F1-F2 formuladan sirt 3 Kerakli jihozlar; akkumulator, spiral shaklidagi 2 ta nikelin sim, ampermetr, voltmeter, taranglik kuchini topdim. 7 σ= formula yordamida sirt taranglik kaeffitsientini hisobladim. kalit, ulovchi similar. ketma-ket ulashni o’rganish manba, kalit,hamda ketma-ket ulan-8 tajribani 3 marta takrorladim formuladan sirt taranglik kaeffitsienti gan 2ta istemolchi spiral shaklidagi nikelin simdaniborat zanjir yig’dim va sxemani daftar￾ning o’rtacha qiymatini hisobladim. chizdim. Ampermetr yordamida zanjirdagi J tok kuchini olchadim. Voltmetr yordamida 11-Bilet ayrim nikelin simlardagi U1 va U2 kuchlanishlarni o’lchadim. U=U1+U2 formula yordamida 1 Jism yuqoriga tik yo’nalishda tezlanish bilan harakatlanganda uning og’irligi ortadi. Bu to’liq kuchlanishni topdim. R=U/J formuladan foydalanib, to’liq qarshilikni hisobladim. ortish yuklama dab ataladi. P=Fog’+ma yoki P=mg+ma. Jism pastga tik yo’nalishda tezlanish Har bir nikelin simning R1=U1/J va R2=U2/J qarshilikni hisobladim. R=R1+R2 formuladan bilan harakatlanganda uning og’irligi kamayadi. P=Fog’-ma yoki P=mg-ma. Birinchi kosmik foydalanib, to’liq qarshilikni hisobladim. To’liq qarshilikni 4- va 6-bandlardagi olingan tezlik-Yerning tortish kuchi tasirida jismning Yer atrofida aylana bo’ylab harkatlanishi uchun natijalarni taqqosladim. va natijalarni jadvalga yozdim. Parallel ulash: manba kalit va zarur bo’lgan tezlik. Uning qiymati =7.9km/s parallel ulangan 2ta spiral shaklidagi nikelin simdan iborat zanjir yig’dim sxemani daftar- 2 Rezistor−elektr zanjirda tokni rostlash uchun qo'llaniladigan turli qarshilikli elektr asbob. ga chizdim. Voltmetr yordamida nikelin similar uchlaridagi U kuchlanishni o’lchadim. «Rezistor» so'zi lotincha «resisto» «qarshilik» degan ma'noni anglatadi. Reostat −elektr zanjir- Ampermetr yordamida ayrim tarmoqlardan o’tayogan J1va J2 tok kuchlarini o’lchadim. dagi tok kuchi va kuchlanishni rostlash, ya'ni o'zgartirish uchun qo'llaniladigan elektr asbob. J=J1+J2 formuladan to’liq tok kuchini todim. R=U/J formuladn foydalanib, to’liq qarshi￾Potensiometr --- elektr zanjirdagi kuchlanishni rostlash, ya'ni o'zgartirish uchun qo'llaniladigan likni hisobladim. R1=U/J1va R2=U/J2 formuladan foydalanib har bir nekilin simning qarsh￾elektr asbob. liklarini hisobladim R=R1R2/(R1+R2) formuladan foydalanib to’liq qarshilikni hisobladim. 3 Berilgan Formula Natijalarni jadvalga yozdim. To’liq qarshilikni 4- 5- bandlargi olingan natijalarini taqqos- ρ=1.8kg/m3 ladim. P=0.4MPa=4∙10 5Pa v= 26-Bilet R=8.31 J/(K∙mol) 1 Yerni havo qatlami o’rab turadi. U atmasfera deb ataladi. Havo o’z og’irligi bilan Yer Vo’rt=? Javob:vo’rt=816.5m/s yuzasiga bosim berishi atmosfera bosimi deyiladi. Atmofera bosimini birinchi marta Itali- 12-BIlet yalik olim E. Torrichili o’lchagan. buning uchun uzunligi 1 m bo’lgan bir uchi berk shisha 1 Tashqi kuch tasirida jismlarning shakli va o’lchami o’zgarishi deformatsiya deb ataladi nay olinib uni simob bilan to’ldiriladi. So’ngra ochiq uchini qo’l bilan berkitib, to’nkaril￾Jism deformatsiyalanganda tashqi kuchga qarshilik ko’rsatadigan va unga qarama-qarshi deb ataladi. Elektr zaryadlarini to'plash uchun mo'ljallangan asbob kondensator deb yo’nalgan kuch elastiklik kuchi deb ataladi. Jismning elastik deformatsiyasi unga qo’yilgan ataladi. Kondensator radip, televizor kompyuter kabi elektrotexnikada keng foydalaniladi tashqi kuchga to’g’ri proporsional. Fel=-k l Bu qonunni 1660- yilda ingliz olimi Robert Guk Kondensatorning ikki qoplamasida teng miqdorda turliishorali zaryadlar to’lanadi. Kon￾kashf etgan. Shuning uchun u Guk qonuni deb ataladi denstorni tavsiflovchi asosiy fizik kattalik uning elektr sig’imidir. elektr sig’imi C harfi bilan 2 Ideal gazni bosimi Bu tenglamani o’ng tomonini 2 ga ko’paytirib va bo’lib, belgilanadi. birligi F yani Farad . parallel ulanganda C=C1+C2+C3+… ketma ketquyidagi shaklda ifodalaymiz: yoki , bunda bitta ulanganda . molekulani o’rtacha kinetic energiyasi. Ideal gazning bosimi hajm birligidagi gaz molekulalari 3 Berilgan Formula kinetik energiyalari yig’indisning uchdan ikki qismiga teng. m=2g=2∙10 -3 T= 3 Berilgan Formula P=0.2MPa=2∙10 5 q1=6μC V=820sm3=8.2∙10 -4 q2=-12μC F= R= 8.31 J/(K*mol) Javob: T=276.3K r=60sm=0.6m T=? k=9∙10 9N∙m2 Javob: F=1.8N 24-Bilet 13-Bilet 1 F= F= N 9.8N Fog’=mg Yerning Yerga tortilish kuchi og’irlik kuchi 1 Gaz malekulalari bir-biridan qattiq suyuq malekulalariga qaraganda uzoqda joylashgan deb ataladi. Yerga tortilishi tufayli jismning tayanchga yoki osmonga ta’sir etadigan kuchi bo’ladi va erkin harakatlanadi. Suyuqlik malekulalar boshqalarga nisbatan o’rtacha uzoq- jismning og’irligi deb ataladi va P harfi bilan belgilanadi. P=mg. likda joylashgan, hajmga ega, shaklga ega emas. Qattiq malekulalar zich joylashgan bo’lib 2 Quyosh energiyasini boshqa turdagi energiyalarga aylantirib beruvchi qurilmalar gelio￾hajmyam shaklyam ega. Diffuziya deb bir modda molekulalarining ikkinchi moddaga, texnik qurilmalar deb, Quyosh energiyasidan foydalanish istiqbollari shug’ullanadi￾ikkinchi modda molekulalarining birinchi moddaga o'zaro o'tishiga aytiladi. diffuziya (lotin- gan soha geliotexnika deb ataladi. Yunonchadan “Gelios”-“Quyosh” demakdir. cha diffuziya -- tarqalish, sochilish) hodisasidir. Quyosh energiyasidan foydalanish istiqbollidir. Quyosh energetikasi ekologik toza. 2 “Atom” so’zi yunonchadan olingan bo’lib, “bo’linmas” degan manoni bildiradi. Atom- qulay, shovqinsiz bo’lib, uning imkoniyatlari bitmas va tuganmasdir. Yil davomida musbat zaryadlangan shar shaklda bo’lib, zaryadishar hajmi bo’yicha bir xil taqsimlan- yerning 1m2 ga 300W/m2 dan 1340W/m2 gacha o’zgarib turadi. 1934- yilda Tosh￾gan. Bu sharning ichida elektronlar joylashgan. Atom yadrosining tuzilishi markazida kentda Geliotexnika labarotoriyasi faoliyat ko’rsata boshladi. 1946-yili diametric 10 praton va neytron joylashgan elektron esa yadro atrofida aylanib yuradi. Proton ‘‘p’’ m li ko’gusimon paraboloid qurilma barpo etildi. bu qurilma bug’ va muz olish ish harfi bilan belgilanadi “+” zaryadga ega +1.6∙10 -19C, massasi 1.671∙10 -27 kg Neytron “N” larida foydalaniladi. 1963-yilda O’zebekiston FA ning Geofizika bo’limi tashki etildi. harfi bilan belgilanadi zaryadsiz zarra. Elektron ‘’e’’ harfi bilan belgilanadi “-“ zaryadga 3 Berilgan Formula ega -1.6∙10 -19C, massasi 9.1∙10 -31kg. Yadrodagi Z protonlar va N neytronlar sonining l=1km=1000m F=mg S= =22.4∙10 -3m2yig’indisi massa soni deb ataladi va Aharfi bilan belgilanadi. A=Z=N. Yadrodagi pro- R=75.65Ω V=22.4∙10 -3 ∙1000=22.4m3 tonlar va neytronlar umumiy holda nuklonlar deb ataladi ρ=8.9∙10 3 kg/m3 V=Sl m=8.9∙10 3kg/m3 ∙22.4m3≈200000kg 3 Berilgan Formula p=1.7∙10 -8Ω∙m m= ρV F=200000kg∙10m/s 2=2∙10 6N m=2.5kg F=? Javob; F=2∙10 6N Ek=20J g=10m/s 2 p=m p=2.5kg∙4m/s 2=10kg Javob: =4m/s 2 p=10kg 3 Berilgan Formula v=? P=? U=220V Q=JUt Q=0.9A∙220V∙3600s=705600J 14-Bilet J=0.9A 1 Tovush devorga urilib qaytib kelishi aks-sado deyiladi. Masalan hech kim yashamaydigan η=4% Qf= Qf= 28224J qasrlarda g’orlarda sport zallarda. Aks-sado turmushda texnikada ham foydalaniladi. t=1soat=3600s Javob: Qf=28224J Masalan: dengiz va okeanlarda chuqurlikni o'lchash hamda suv osti kemalarini aniqlash Q=? uchun ultratovushlardan foydalaniladi. Dengiz tubiga ultratovush yuboriladi va chuqurligini 22-Bilet bilib olsa bo’ladi 2h= ∙t . Exolot degan asbob yordamida aniqlniladi. 1 Jismning fazodagi vaziyati vaqt o’tishi bilan boshqa jismlarga nisbatan o’zgarishiga 2 O'tkazgichning ko'ndalang kesimidan vaqt birligida o'tayotgan elektr zaryadi miqdori tok mexanik harakat deb ataladi. Moddiy nuqtaning o’z harakati davomida fazoda chizgan kuchi deb ataladi va J harfi bilan belgilanadi. birligi Amper “A”. om qonuni uzluksiz chizig’I trayektoriya deb ataladi. Tekis harakatda bosib o’tilgan yo’lni topish. O'tkazgichdagi tok kuchi uning uchlari orasidagi kuchlanishga to'g'ri proporsional, uchun jism tezligini harkatlanish uchun ketgan vaqtga ko’paytirish kerak s= o'tkazgichning qarshiligiga teskari proporsionaldir. 1om(1Ω) deb shunday o'tkazgichning Tekis harakatlanayotgan jismning harakatlanish vaqtini toppish uchun shu vaqt davomidaqarshiligi qabul qilinganki, uning uchlaridagi kuchlanish 1 V bo'lganda undan 1 A tok kuchi bosib o’tilgan yo’lni tezlikka bo’lish kerak birligi t=sekund, s=m, m/s 2 . o'tadi. 2 Energiyaning saqlanish qonuni Tabiatda energiya yo’qdan bor bo’lmaydi va yo’qolmayd 3 Berilgan Formula energiya miqdori o’zgarmaydi, energiya faqat bir turdan boshqa turga aylanadi. m=1t=1000kg Sistemaga berilgan issiqlik miqdori sistemaning ichki energiyasini o’zgartirishga va t=10s sistemaning tashqi kuchlarga qarshi ish bajarishiga sarflanadi. Q=U+A. s=20m F=ma F=1000kg∙0.4m/s 2=400N Izatermik jarayon Q=A. Izobarik jarayon Q=U+pV. Izoxorik jarayon Q=U. F=? Javob: F=400N 3 Berilgan Formula 15-Bilat t=1.6s 1 Inersiya. Jismlarni o’z holatini saqlashga intilishi inersiyaning namoyon bolishidir. Barcha =1500m/s 2 s s= 1200m jismlar inersiyaga egadir. Nyutonni I-qonuni Har qanday jism unga boshqa jismlar tasir s=? Javob: s=1200m qilmaguncha, o’zining tinch holatini yoki tog’ri chiziqli tekis harakatini saqlaydi. 23-Bilet 2 Kepler 3ta qonuni I-Har bir sayyora aylanagayaqin bo’lgan ellips bo’ylab aylanadi va 1 Kuch impulsi jismga ta’sir etayotgan kuchning shu kuch tasir etgan vaqtga ellipsning fokuslaridan birida Quyosh turadi. Yer quyosh eng uzoq nuqtasi perigeliy ,eng ko’paytmasiga teng. I=Ft . Jism massasining uning tezligi ko’paytmasiga teng bo’lgan yaqin nuqtasi esa afeliy deyiladi. II-Sayyoraning radius-vektor teng vaqtlar ichida teng yuzlar kattalik jism impulsi deb ataladi. P=m . birligi 1 . Ft= o’zaro bog’lanish. chizadi. III-Sayyoralarning Quyosh atrofida aylanish davrlari kavdratlarining nisbati orbitalari Jismlar sistemasi boshqa tashqi jismlar bilan o’zaro ta’sirlashmasa yoki sistemaga ta’sir katta yarim o’qlari uzunligining kublari nisbatiga teng. etayotgan kuchlar o’zaro munozanatlashsa, bunday jismlar sistemasi yopiq sistema deb 3 Kerakli jihozlar: 3 ta akkumulator, nikelin spiral, ampermetr, voltmetr, kalit, ulovchi simlar. ataladi. manba, istemolchi, nikelin spiral, ampermetr, voltmeter va kalitdan iborat zanjir yig’dim 2 Elektr zaryadlari bir-biriga bevosita tegmasdan ham ta'sirlashadi. Ular o’z atrofida elektr va sxemasini daftarga chizdim. Kalitni ulab, voltmetrning U1 va ampermetrning J1 ko'rsatkich- maydonni hosil qiladi. Bir zaryadning maydoni ikkinchi zaryadga, ikkinchisining maydoni larini jadvalga yozdim. Nikelin spiralning R1= qarshilikni hisobladim va natijani jadvalga birinchi zaryadga ta’sir qiladi. Zaryaddan uzoqlashilgan sari elektr maydon zaiflasha bora-yozdim. 2ta akkaumulatorni ketma-ket ulab voltmeter U2 va ampermetrning J2 di. Qo’zg’almas zaryadning yoki zaryadlar to’plamining maydoni elektrostatik maydon ko’rsatkichlarini jadvalga yozdim. Ikkinchi tajriba uchun spiralning R2= qarshilikni 20-Bilet hisobladim va jadvalga yozdim. 3ta akkumulatorni ketma-ket ulab voltmeter U3 va 1 Jismning fazodagi vaziyati vaqt o’tishi bilan boshqa jismlarga nisbatan o’zgarishi mexanik ampermetr J3 ko’rsatkichlarini jadvalga yozdim. Uchinchi tajriba uchun spiralning R3= harakat deb ataladi. Barcha jismlarning harakati nisbiydir, ularni tinch turishi ham nisbiydir. qarshlikni hisobladim va natijani jadvalga yozdim. Ro’rt= ifoda orqali qarshilikni Fazoni chegarasi yo’q , u uch o’lchamli, barcha nuqtalari va barcha yo’nalishda teng kuchli. o’rtacha qiymatini hisobladim natijani jadvalga yozdim Vaqt-uzluksiz, bir o’lchamli, hamma onlari bir xil, faqat oldinga o’tadi. 2Ikki qo'zg'almas nuqtaviy elektr zaryadlarining o'zaro ta'sir kuchi zaryadlarning miqdorlariga 16-Bilet to'g'ri proporsional va ular orasidagi masofaning kvadratiga teskari proporsionaldir. 1 Bir jismning ikkinchi jismga ta'siri tufayli tezligi yoki shakli o'zgarishiga sabab bo'ladigan F=k Kulon qonuni formulasi. k=9⋅10 9 N⋅m2 /C 2 . Qiymat jihatidan elektron zaryadiga teng kattalik kuch deb ataladi. Kuch birligi 1N yani Nyuton fizik olim Isaak Nyuton sharafiga bo'lgan zaryad elementar zaryad deb ataladi. Tabiatdagi barcha zaryadlar elementar qo’yilgan. Kuchni o’lchidigan asbob dinomometr. Tortishish kuchi, o’girlik kuchi, elastiklik zaryadga karrali bo’ladi. 1785- yilda fransuz olimi Sharl Kulon elektr zaryadlarining o’zaro kuchi, ishqalanish kuchi, elektr va magnit kuchlari bor. Fo’g’irlik kuch.=m∙g g=9.81 N/kg tasirlashish qonunini tajriba orqali kashf etdi. 2To'g'ri tokning magnit kuch chiziqlari shu tok o'tayotgan o'tkazgichni o'rab olgan aylanalar 3 Berilgan Formula bilan tavsiflanadi. Agar parmaning ilgarilanma harakati yo'nalishi o'tkazgichdagi tokning N=1300W = 12.5m/s yo'nalishida bo'lsa, parma dastasining aylanish yo'nalishi shu tok magnit kuch chiziqlarining t=40s yo'nalishini ko'rsatadi. Tok o'tayotgan g'altak atrofida magnit maydon mavjud bo'lib, uning ichidagi magnit kuch chiziqlari o'zaro parallel bo'ladi. Tokli g'altak magnit strelkasi kabi ikkita F=? Javob: F=104N magnit qutbiga ega. 21-Bilet3 Berilgan Formula 1 Aylanma tekis harakat qilayotgan jismning vaqt birligida bosib o’tgan yoy uzunligi bilan V=70m3 o’lchanadigan kattalik chiziqli tezlik deb ataladi. . Jismning vaqt birligidagi burilish T1=280K A= T2=296K 2 Vaqt etoloni sifatida Yerning bir yillik davomida o’z o’qi atrofida aylanishlarida olingan p=100kPa=10 5Pa A= Javob: A=7 MJ o’rtacha bir marta aylanish davrini-o’rtacha sutkasini olish mumkin. 1967- yilda vaqtning A=? atom etaloni sifatida seziy 133 atomi nurlanishining 9192631770 ta tebranishlari 17-Bilet davrning ning davomiyligi bir fizik sekund deb qabul qilingan. Taqvimlar Yulian taqvimi 1 Demokritga (miloddan avvalgi 460--370-y.) tegishli edi. Unga ko'ra hamma narsalar juda bo’yicha uch yil ketma-ket 365 sutkadan olinib, har to’rtinchi yili 366 sutka hisobladi. mayda zarralar -- «atom»lardan tashkil topgan. Moddaning eng kichik zarrasi -- atom Ketma-ket kelgan uch yil oddiy yillar, to’rtinchi yili esa kabisa yili deyiladi. Yulian taqvimi bo'laklarga bo'linmaydi deb qaralgan. Atom so'zi ham yunoncha «bo'linmas bo'lakcha» bo’yicha yil hisobidagi har 400 yilda 3 sutka olib tashlanishga asoslangan taqvim degan ma'noni bildiradi. Abu Bakr Ar-Roziy (865--925). U yunon olimlarining atom haqidagi Grigoriy taqvimi deb ataladi. qarashlarini rivojlantirib, atom ham bo'linishi mumkinligini aytadi. Atom ichida bo'shliq va bo'lakchalar bo'lib, bu bo'lakchalarning hammasi harakatda bo'ladi. Bundan tashqari, bo'lakchalar orasida o'zaro ta'sir kuchlari mavjud deb hisoblaydi. Beruniyning Ibn Sinoga 18-Bilet yozgan savollaridan birida shunday deyilgan: -- «Ba'zi faylasuflar atom bo'linmaydi, undan Suyuqlik yoki gazga to’la botirilgan o’z hajmi qadar suyuqlik yoki gazni siqib chiqaradi ham kichikroq bo'lakchalar yo'q deb aytadilar, bu -- nodonlikdir. Ikkinchilari esa, atom Jismga pastdan yuqoriga yo’nalgan va siqib chiqarilgan suyuqlik yoki gaz og’irligiga teng bo'lina beradi, bo'linishga chegara yo'q deb qayd qiladilar. Bu esa o'taketgan nodonlikdir. kuch ta’sir etadi. Bunga ko’ra Arximed kuchi quyidagiga teng bo'ladi: FA=ρs∙Vjism∙g . 1. Agar Chunki atomning bo'linishi cheksiz bo'lsa, moddiyat yo'q bo'lib ketishi mumkin. Bu bo'lishi Arximed kuchi jism og'irligidan katta bo'lsa, jism suyuqlikda qisman botgan holda suzib mumkin emas, chunki moddiyat abadiydir. Bu masalada sening fikring qanday?» -- deb yuradi. 2. Agar Arximed kuchi jism og'irligiga teng bo'lsa, jism suyuqlik ichidagi istalgan so'raydi. Ibn Sino o'zining Beruniyga yo'llagan javobida Arastu va Ar-Roziyning atomning Joyda muallaq holda qoladi. 3. Agar Arximed kuchi jism og'irligidan kichik bo'lsa, jism bo'linishi cheksiz davom etadi deb tushunmaslik kerakligini va bo'linishning chegarasi Suyuqlik cho’kadi. borligini aytib o'tadi. 2 Mars va Yupiter oralig’ida Quyosh atrofida aylanib yuruvchi mayda osmon jismlari 2 ketma-ket ulash Iste'molchilar ketma-ket ulanganda, har bir iste'molchidan o'tayotgan tok asteroidlar deb ataladi. Kameta-“bosh’’ va unga ergashib yuruvchi dan iborat kuchlari bir xil bo'ladi. J1=J2=J3=…=Jn. Iste'molchilar ketma-ket ulanganda zanjirdagi to'liq bo’lgan Quyosh sistemasidagi osmon jismlar. Yerga yaqinlashib kelib, havoda yorug’ iz kuchlanish har bir iste'molchidagi kuchlanishlarning yig'indisiga teng bo'ladi. U=U1+U2+U3+… qoldirib uchadigan, Yer sirtiga yetib kelmay yonib ketadigan mayda osmon jismlari Iste'molchilar ketma-ket ulanganda, zanjirdagi to'liq qarshilik har bir iste'molchi qarshiliklari meteorlar deyiladi. uchib kelayotgan ba’zi meteorlar havoda yonib tugamay Yer sirtiga yig'indisiga teng bo'ladi. R=R1+R2+R3+…+Rn .. Iste'molchilar parallel ulanganda, har bir . urilishi mumkin. Bunday osmon jismlari meteoritlar deb ataladi. o'tkazgich uchlari orasidagi kuchlanish bir xil bo'ladi. U1=U2=U3=…=Un. Iste'molchilar parallel 3 Berilgan Formulaulanganda, zanjirdagi to'liq tok kuchi har bir tarmoqdagi tok kuchining yig'indisiga teng t=5min=300s bo'ladi. J=J1+J2+J3+…+Jn. Iste'molchilar parallel ulanganda, zanjir to'liq qarshiligiga teskari J=15A q=Jt q=15A∙300s=4500C miqdor har bir iste'molchi qarshiligiga teskari miqdorlarning yig'indisiga teng.. q=? Javob; q=4500C . 19-Bilet 3 Berilgan Formula 1 Jismning boshqa jismlarbilan o’zaro tasirlashishi natijasida olgan tezlanishi unga ta’sir qilayotgan kuchga to’g’ri proporsianal, shu jismning massasiga teskari proporsionaldir. h1=30m v= v= = m/s=25m/s F=ma v0=5m/s t =1.2s 2 Issiqlik moddani tashkil etgan zarralarning tartibsiz harakatini tavsiflaydi. Issiqlik miqdoriy o’lchovi- issiqlik miqdoridir. Issiqlik uzatish jarayonida jismga berilgan yoki undan h2=3vt h2=3∙25m/s∙1.2s =90m olingan energiya issiqlik miqdori deb ataladi va Q harfi bilan belgilanadi. Modda h2=? Javob: h2=90m temperaturasini 1K ga o’zgartirish uchun unga berilishi zarur bo’ladigan miqdoriga shu moddaning issiqlik sig’imi deyiladi va C harfi bilan belgilanadi. Q=C(T2-T1). 3 Berilgan Formula R=55Ω J= J= U=110V t=0.5soat=1800s Q=JUt Q=2A∙110V∙1800s=396000J Q=? Javob: Q=396000J

Скачать файл (12,21 КБайт)
15 Апреля 2015
Просмотры (477)  Скачивания (157)  Комментарии (0)